Op 20 oktober 1996 trokken honderdduizenden mensen door Brussel in de Witte Mars. De Belgische bevolking toonde toen massaal haar onvrede, verontwaardiging, zelfs woede over de wijze waarop ons land het dossier van de toen verdwenen en vermoorde meisjes behandelde. Exact een kwarteeuw later blikken de VRT en RTBF terug op deze historische gebeurtenissen in de vierdelige reeks Als je ons kan horen, die start op woensdag 20 oktober.

Een unieke blik op de gebeurtenissen van toen

Als je ons kan horen brengt een unieke blik op de gebeurtenissen van toen, met nooit eerder vertoonde archiefbeelden. De VRT en RTBF sloegen hiervoor de handen in elkaar en archivarissen doken in de archiefkasten van beide openbare omroepen en van andere zenders. Uit het gigantische aanbod van archiefbeelden wordt het verhaal gereconstrueerd zoals het toen ervaren werd. Stap voor stap krijgt de kijker informatie zoals de bevolking ze een kwarteeuw geleden ook mondjesmaat kreeg. De beelden spreken voor zich en laten, net als destijds, niemand onberoerd. 

Tussen de archiefbeelden door vertellen sleutelfiguren van toen hoe zij de gebeurtenissen ervaren hebben. Onder andere Michel Demoulin, de rechercheur die Dutroux toen verhoorde, vertelt over het verhoor en de huiszoeking in Marcinelle: "In de kelder begon hij een schap leeg te maken. Wat doet hij nu, vroeg ik me af, dit heeft geen zin. En dan, plots, komt een muur vrij. Hallucinant. Tegen de meisjes zegt hij: heb geen angst, ik ben hier met de politie." Voor Frédéric Arce van de wetenschappelijke politie was het een van zijn eerste onderzoeken. Hij woonde in hetzelfde dorp als Julie en Melissa en de zaak liet een diepe indruk op hem na. Maar ook Caroline Van den Berghe, die als gerechtsjournaliste destijds het hele proces volgde, vertelt hoe zij en collega-journalisten het proces beleefden. Ook voor hen was het een emotionele zaak, waarbij ze van dichtbij alles hebben beleefd samen met de families.

In de periode van de Witte Mars was er, naast het immense verdriet over het menselijke drama, enorm veel publieke verbittering over een falend politie- en justitieapparaat. De gebeurtenissen brachten hervormingen met zich mee, maar veranderden vooral iets in de hoofden van de mensen. In België klonk niet enkel de roep om de daders te berechten, er was vooral ook de vraag aan politie en justitie om anders te gaan werken. Het was een keerpunt in de recente geschiedenis van ons land. 

De titel van de reeks verwijst naar de mama’s van Julie en Melissa, die op een zelf georganiseerde persconferentie hun dochters rechtstreeks toespraken:  “Als je ons kan horen…”  Tegelijk is het natuurlijk ook een verwijzing naar alle ouders en bij uitbreiding een hele bevolking die zich niet gehoord voelde.

Korte inhouden

Aflevering 1 – Verdwenen (20/10)

Het verhaal begint op 24 juni 1995. Twee buurmeisjes, Julie en Melissa verdwijnen. De ouders tasten volledig in het duister. Er is geen enkel spoor. Met het engagement van velen organiseren ze zelf zoektochten. Tevergeefs. De onzekerheid knaagt. Een maand later verdwijnen aan de kust An en Eefje. Ook hier hebben de ouders niet het gevoel dat de politie de verdwijning meteen ernstig neemt. Er worden op de VRT beelden getoond van An en Eefje die kort voor hun verdwijning nog een hypnoseshow bijwoonden. Er komen veel tips binnen, maar niets bruikbaars. Ouders organiseren bij hen thuis persconferenties om de zaak van hun kinderen onder de aandacht te houden.

In mei 96 verdwijnt opnieuw een meisje, Sabine, en in de zomer is er het dramatisch nieuws van de ontvoering van Laetitia. Eindelijk is er ook een doorbraak in het onderzoek onder leiding van de doortastende procureur Bourlet. Op 13 augustus 1996 worden drie mensen gearresteerd: Dutroux, Martin en Lelièvre. Dutroux verrast zijn ondervrager door op een bepaald moment te zeggen: "Ik ga u er twee geven." Sabine en Laetitia worden levend uit de kelder gehaald. Voor hen is de nachtmerrie voorbij. Voor anderen moet het ergste nog komen. 

Aflevering 2 – De zomer van 1996 (27/10)

De bevrijding van Sabine en Laetitia roept veel vreugde op. Los van de gruwel die ze hebben moeten ondergaan, lijkt er ogenschijnlijk een happy end te zijn. Twee meisjes werden levend gered en er is een doorbraak in het onderzoek. Maar het gevoel kantelt snel. Het inzicht groeit dat Dutroux en co verantwoordelijk zijn voor tal van ontvoeringen. Media uit binnen- en buitenland verzamelen massaal aan de trappen van het justitiepaleis in Neufchâteau om vooral geruchten te verspreiden. 

Er volgen nieuwe bekentenissen en op basis daarvan organiseert men op verschillende plaatsen zoektochten. Vier lichamen worden gevonden: Julie en Melissa, An en Eefje. Het hele land reageert geschokt. 

Aflevering 3 - Revolutie (3/11)

De begrafenissen van de vier vermoorde meisjes worden op de nationale zenders uitgezonden. Het land is in rouw. "De vraag naar het waarom van hun dood, zal altijd blijven knagen," zo zegt Paul Marchal, vader van An. 

De droefenis maakt plaats voor verontwaardiging wanneer het Hof van Cassatie haar zogenaamde spaghetti-arrest uitspreekt. Onderzoeksrechter Connerotte wordt van het onderzoek gehaald omdat hij, door aanwezig te zijn op een spaghetti-etentje ter ere van Sabine en Laetitia, zich partijdig zou getoond hebben. De publieke opinie begrijpt het juridisch formalisme niet en komt massaal op straat om die afkeuring te laten blijken. Na betogingen her en der wordt er een grote Witte Mars georganiseerd in Brussel. Het zal een van de grootste naoorlogse manifestaties in ons land worden.

Een parlementaire onderzoekscommissie (waarvan de zittingen rechtstreeks worden uitgezonden) legt pijnlijk de politie-oorlog bloot. Het publiek krijgt vooral een beeld van rivaliserende politiediensten die elkaar tegenwerken in plaats van dossiers op te lossen. Dat beeld wordt zo mogelijk nog pijnlijker wanneer in april 1998 volksvijand nummer één, Marc Dutroux, kan ontsnappen. 

Aflevering 4 – Het proces (10/11)

"Ik geloof het niet," zegt een voorbijgangster op een marktplein wanneer een journalist haar vraagt wat ze denkt over de ontsnapping van Dutroux. Diezelfde blikken zien we in het parlement. De verdachte wordt weliswaar snel terug gevat, maar het schandaal is er niet minder om. Twee ministers nemen ontslag en het zorgt voor een stroomversnelling in de politiehervormingen waarbij drie korpsen opgaan in een geïntegreerde politie. 

Het onderzoek zelf vordert langzaam. Pas acht jaar later zullen vier verdachten voor het hof van assisen verschijnen. Het proces wordt uitgebreid gevolgd door nationale en internationale media. Een bezoek aan de kelder van het gruwelhuis waar de ontvoerde meisjes werden vastgehouden is voor iedereen een indringende emotionele confrontatie.  Eén verdachte wordt vrijgesproken, drie verdachten worden veroordeeld tot strenge straffen. Daarmee is een punt gezet achter het juridische dossier. In realiteit laat de affaire zich tot op vandaag voelen.   

Als je ons kan horen: vanaf 20 oktober elke woensdag om 20.40 uur op Eén.

Als je ons kan horen is een coproductie van De Mensen, Eén, RTBF Télévision belge – Unité documentaire, Arte, en kwam tot stand met de medewerking van RTS.